Ψυχικές Διαταραχές και τρόποι παρέμβασης

Ανάλογα με το είδος της ψυχικής πάθησης, μπορούν να εμφανιστούν διάφορες διαταραχές οι οποίες παρουσιάζουν συγκεκριμένη συμπτωματολογία και διακρίνονται σε:

• Διαταραχές της αντίληψης
• Διαταραχές της σκέψης και του λόγου
• Διαταραχές της κινητικής συμπεριφοράς του ασθενούς, της ευαισθησίας & της ικανότητας κρίσης
• Διαταραχές του επιπέδου αντίληψης του συναισθήματος

Ανάλογα λοιπόν με την εκάστοτε διαταραχή οι τρόποι παρέμβασης ποικίλλουν και έχουν ως στόχο την εξατομικευμένη αντιμετώπιση του ασθενούς. Κατωτέρω παρουσιάζονται από τον εσωτερικό κανονισμό της Κλινικής Λυράκου η κατηγοριοποίηση των διαταραχών και οι  τρόποι παρέμβασης από το νοσηλευτικό προσωπικό.
Επισημαίνεται ότι οι προτεινόμενοι τρόποι παρέμβασης προσφέρονται από εξειδικευμένο προσωπικό το οποίο έχει λάβει ειδική εκπαίδευση. Συνεπώς, η εφαρμογή τέτοιων παρεμβάσεων από ανειδίκευτους ανθρώπους μπορεί να έχει τα αντίθετα αποτελέσματα.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΨΥΧΙΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ & ΤΡΟΠΟΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ

Οι ψυχιατρικές παθήσεις χρήζουν μιας ιδιαίτερης φροντίδας & παρέμβασης από την πλευρά του νοσηλευτή. Ο νοσηλευτής οφείλει να παρατηρεί, να αναγνωρίζει, να αναφέρει στις εξής βασικές διαταραχές:

Συμπτωματολογία αναφορικά με την αντίληψη.

Η μεταφορά των φυσικών ερεθισμάτων, που λαμβάνει ο ασθενής από τις (5) πέντε αισθήσεις του (ακοή, όραση, όσφρηση, αφή & γεύση), σε ψυχολογική πληροφορία γίνεται με διαταραγμένο – λανθασμένο τρόπο, με αποτέλεσμα τα αισθητηριακά ερεθίσματα να γίνονται αντιληπτά & να καταγράφονται με λάθος τρόπο στη συνείδηση του ασθενή. Για παράδειγμα στις οπτικές & ακουστικές ψευδαισθήσεις ο ασθενής ακούει & βλέπει πρόσωπα, αντικείμενα που δεν είναι υπαρκτά. Επίσης ο ασθενής αγγίζει, μυρίζει, ή γεύεται αντικείμενα μη υπαρκτά ή παρανοεί την πραγματική φύση αυτών (παραισθήσεις).

Παρεμβάσεις:

• Ο νοσηλευτής πρέπει να διατηρεί μία συνεχή εκτίμηση της παρουσίας των συμπτωμάτων του αρρώστου (δηλαδή, να παρατηρεί τις λεκτικές & τις μη  λεκτικές του εκφράσεις, να εξασφαλίζει πληροφορίες για τις ανάγκες του αρρώστου, ως προς την καθημερινή του φροντίδα, τις συνήθειες του ύπνου του κλπ. )  
• Η διαθεσιμότητα & η ετοιμότητα του νοσηλευτή είναι πολύ σημαντικές στην φροντίδα του ασθενή. Ο νοσηλευτής πρέπει να ακούει με ενδιαφέρον τον άρρωστο & να τον υποστηρίζει για τις θετικές αλλαγές που σημειώνει δημιουργώντας έτσι θεραπευτική σχέση με τον ασθενή.
• Η δημιουργία του ασφαλούς θεραπευτικού περιβάλλοντος για τον ασθενή είναι πολύ σημαντική υπόθεση & τούτο επιτυγχάνεται κυρίως, με την ανάπτυξη θεραπευτικής σχέσης μεταξύ ασθενούς & προσωπικού. Προϋποθέτει αποφυγή λογομαχιών & αντιπαραθέσεων με τον ασθενή, αλλά & σεβασμό για την προσωπικότητά του & τα προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζει. Με δεδομένο ότι, ο νοσηλευτής καλείται να βοηθήσει τον ασθενή, με δεδομένο ότι, ο ασθενής καλείται να πιστέψει τον νοσηλευτή περισσότερο από τις ίδιες του τις αισθήσεις, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να είναι ο νοσηλευτής έγκυρος & αξιόπιστος σε ότι λέει & κάνει απέναντι στον ασθενή, με κύριο στόχο την εγκαθίδρυση αισθήματος εμπιστοσύνης μεταξύ νοσηλευομένου & προσωπικού. Οι παρερμηνείες των ερεθισμάτων τρομοκρατούν τον ασθενή & δείχνουν απώλεια του ελέγχου. Αποτέλεσμα τέτοιων παρερμηνειών είναι η εκδήλωση αμυντικών ή βίαιων συμπεριφορών του αρρώστου, που οδηγούν σε υποτροπή & παλινδρόμησης της κατάστασής του.
• Προσανατολισμός του ασθενούς στην πραγματικότητα με σαφή & κατανοητή ομιλία. Για παράδειγμα, όταν ο ασθενής αναφέρει ότι ακούει φωνές ή παρερμηνεύει τους ήχους, που ακούει σε διωκτικά μηνύματα, η παρέμβαση του νοσηλευτή πρέπει να στοχεύει στην επαναφορά του ασθενή στο εδώ & στο τώρα, λέγοντας π.χ., ότι αυτά τα ερεθίσματα δεν υπάρχουν, ότι βρίσκεται σε ένα προστατευμένο χώρο & δεν πρέπει να φοβάται κλπ. Ο προσανατολισμός βοηθάει τον άρρωστο ώστε να ερμηνεύει σωστά τα ερεθίσματα μέσα στο περιβάλλον.
• Οριοθέτηση των παρορμητικών του αντιδράσεων ως προς παρεννοημένα ερεθίσματα. Η παραμονή του νοσηλευτή κοντά στον άρρωστο βοηθά στην απόσπαση της προσοχής του όταν είναι δυνατόν, με μουσική, τηλεόραση  κλπ, & υποστηρίζει τον ασθενή να ανακτήσει την ικανότητα ελέγχου των παρορμητικών του αντιδράσεων. Είναι λοιπόν απαραίτητο, ο ασθενής να νιώσει, ότι δεν του επιβάλουμε κάποια κατάσταση, ότι δεν τον απειλούμε άμεσα ή έμμεσα, αλλά ότι του προτείνουμε τη βοήθειά μας με σταθερό & ειλικρινή τρόπο.
• Ενθάρρυνση του ασθενούς να εκφράσει τους φόβους του & να αποβάλλει το άγχος του, ούτως ώστε να το εξωτερικεύει με λόγια & όχι με πράξεις.

Συμπτωματολογία αναφορικά με την σκέψη & τον λόγο.

Οι ειδικές διαταραχές, που αφορούν το περιεχόμενο της σκέψης, περιλαμβάνουν τις παραληρητικές ιδέες (παρανοϊκές ή μη), την μονομανία, την υποχονδρία, την ιδεοληψία, τον ψυχαναγκασμό & τις φοβίες. Αντίστοιχα συμπτώματα της διαταραχής του λόγου είναι η λογόρροια, η δυσαρθρία, ο τραυλισμός & ο συγκρατημένος λόγος (το άτομο απαντά μόνο όταν ερωτάται ή του απευθύνεται άμεσα ο λόγος).

Παρεμβάσεις:

• Ενθάρρυνση του ασθενούς για συμμετοχή σε ομαδικές συνεδρίες & εκδηλώσεις, ώστε να βελτιωθούν οι διαπροσωπικές του σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους. Η συμμετοχή του σε τέτοιου είδους εκδηλώσεις αυξάνει τα αισθήματα προσωπικής επάρκειας, ικανοποίησης & αυτοεκτίμησης & τείνουν να ελαττώνουν τις αρνητικές  εμπειρίες των συμπτωμάτων του.
• Εκτίμηση του τρόπου ανάπαυσης, παρατηρώντας την ικανότητα του αρρώστου να κοιμάται, καθώς & την ποιότητα του ύπνου του. Η στέρηση του ύπνου μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες συμπεριφορές όπως απόσυρση, σύγχυση & διαταραχή της αντίληψης.    
• Προσεκτική παρακολούθηση της λήψης της φαρμακευτικής του αγωγής, παρατήρηση της θεραπευτικής δράσης & τυχόν παρενεργειών όπως: ξηροστομία, καταστολή, ορθοστατική υπόταση,  φωτοευαισθησία, ενδοκρινικές παρενέργειες, εκδήλωση επιληπτικών κρίσεων, εξωπυραμιδικών συμπτωμάτων κλπ.

Συμπτωματολογία αναφορικά με την κινητική συμπεριφορά του ασθενή, την ευαισθησία & την ικανότητα κρίσης.

Η κινητική συμπεριφορά αποτελείται από τα κίνητρα, τις επιθυμίες, τα ένστικτα & τους πόθους, δηλαδή την έκφραση της ψυχικής λειτουργίας μέσα από την συμπεριφορά & την κινητική δραστηριότητα του ατόμου. Παραδείγματα τέτοιων συμπτωμάτων είναι η ακαθησία, ο ψυχαναγκασμός, η επιθετικότητα, ο αρνητισμός & η εκδραμάτιση των γεγονότων. Η εναισθησία είναι η ικανότητα του ασθενή να καταλάβει την πραγματική αιτία & το νόημα μιας κατάστασης, καθώς & τα συμπτώματα της ψυχιατρικής του πάθησης. Η κρίση είναι η ικανότητα του ασθενή να εκτιμά σωστά & να δρα με τον κατάλληλο τρόπο.  

Παρεμβάσεις:

• Ενασχόληση του νοσηλευτή με τον άρρωστο με συχνές & σύντομες επικοινωνίες. Αποφυγή λογομαχιών & πληροφόρηση του για τυχόν αλλαγές στο πρόγραμμα φροντίδας του.
• Ενημέρωση του ασθενούς με ευγενικό αλλά σταθερό τρόπο, ότι ο νοσηλευτής δεν συμμερίζεται την ερμηνεία, που δίνει εκείνος στο περιβάλλον, παρόλο που αναγνωρίζει τις δυσκολίες, που δημιουργούνται λόγω αυτής της ερμηνείας.
• Επικέντρωση των συζητήσεων σε θέματα της πραγματικότητας, όταν ο άρρωστος αρχίζει να ερμηνεύει γεγονότα & συμπεριφορές άλλων.

Συμπτωματολογία αναφορικά με το επίπεδο - αντίληψη του συναισθήματος

Συμπτωματολογία όπως απουσία συναισθήματος, αμβλύ ή απρόσφορο συναίσθημα, (π.χ. μη αναμενόμενο της περιστάσεως. Δηλαδή ενώ κανονικά περιμένουμε σε ένα ευχάριστο γεγονός να γελάσει, ο ασθενής κλαίει ή το αντίστροφο), όπως επίσης μπορεί να παρουσιαστεί επίπεδο συναίσθημα (π.χ. ο ασθενής έχει ανέκφραστο πρόσωπο ή μονότονη φωνή, υπάρχει δηλαδή πλήρης ή σχεδόν πλήρης απουσία σημείων συναισθηματικής έκφρασης), ευμετάβλητες & γρήγορες εναλλαγές στον συναισθηματικό τόνο, οι οποίες δεν συνδέονται με ανάλογα εξωτερικά ερεθίσματα, (π.χ. ο ασθενής να έχει γρήγορες & απότομες εναλλαγές γέλιου & κλάματος, χωρίς να επηρεάζεται αυτό). 

Παρεμβάσεις:

• Ενσωμάτωση των ασθενών σε κοινωνικές δραστηριότητες, με σκοπό την βελτίωση των κοινωνικών του δεξιοτήτων.
• Χρησιμοποίηση τεχνικών εξωτερικού ελέγχου. Τα εξωτερικά όρια & οι έλεγχοι πρέπει να  χρησιμοποιούνται για την προστασία του ασθενούς μέχρι να επανακτήσει τον εσωτερικό του έλεγχο.
• Διδασκαλία του αρρώστου για τις τεχνικές αντιμετώπισης των ψευδαισθήσεων. Οι τεχνικές αυτές, κατόπιν συνεργασίας με τους ψυχολόγους, τον αποσπούν από τις παραληρητικές ιδέες ή τις φωνές & του δίνουν την δύναμη του ελέγχου.