Aκούσια Nοσηλεία

Με μια σειρά ενεργειών η πολιτεία έχει θεσπίσει συγκεκριμένα πλαίσια, όρους και προϋποθέσεις για τη διαδικασία της ακούσιας νοσηλείας με κύριο γνώμονα την αξιοπρέπεια του ασθενούς και την προστασία των δικαιωμάτων του, την παροχή εξειδικευμένης θεραπείας και την προστασία του κοινωνικού συνόλου.
Πλέον, η μεταφορά του ακουσίως νοσηλευόμενου ασθενούς σε ιδιωτική ψυχιατρική κλινική μπορεί να γίνει σχετικά γρήγορα (μετά από 2 έως 4 ημέρες νοσηλείας σε δημόσια δομή).

Καλό είναι λοιπόν όταν κάποιος αμφιταλαντεύεται μεταξύ της αίτησης για ακούσια νοσηλεία ή να μην κάνει τίποτα να έχει στο νου του το εξής:

Η ακούσια νοσηλεία τις περισσότερες φορές προσφέρει λύτρωση τόσο στον ίδιο τον ασθενή όσο και στο οικείο του περιβάλλον. 

Ορισμός και προϋποθέσεις Ακούσιας Νοσηλεία

Ως ακούσια νοσηλεία σε ψυχιατρικό νοσοκομείο ή κλινική ενός ψυχικά πάσχοντα ορίζεται «η χωρίς τη συγκατάθεση του ασθενή εισαγωγή και η παραμονή του, για θεραπεία, σε κατάλληλη Μονάδα Ψυχικής Υγείας» (Άρθρο 95 Ν. 2071/1992).

Στο ίδιο άρθρο ορίζονται οι προϋποθέσεις για την ακούσια νοσηλεία, οι οποίες είναι:

1. Ο ασθενής να πάσχει από ψυχική διαταραχή.
2. Να μην είναι ικανός να κρίνει για το συμφέρον της υγείας του.
   
3. Η έλλειψη νοσηλείας να έχει ως συνέπεια είτε να επιδεινωθεί η κατάσταση της υγείας του, ή
   Η νοσηλεία ασθενή που πάσχει από ψυχική διαταραχή να είναι απαραίτητη για να αποτραπούν πράξεις βίας κατά του ίδιου ή τρίτου.

Από τα ανωτέρω συνάγεται το συμπέρασμα ότι ο νομοθέτης θέτει συγκεκριμένους όρους για την εκτέλεση της ακούσιας νοσηλείας. Κύρια κριτήρια είναι να πάσχει ο ασθενής από ψυχική νόσο η οποία είτε επιδεινώνεται λόγω άρνησης λήψης της φαρμακευτικής αγωγής, είτε υπάρχουν σαφείς ενδείξεις αυτοκαταστροφικής (αυτοκτονικός ιδεασμός) ή ετεροκαταστροφικής (εκδήλωση επιθετικότητας σε τρίτους ή πράγματα, λεκτική βία κλπ) συμπεριφοράς.

Επί παραδείγματι ψυχικά πάσχοντες οι οποίοι διαβιούν σε άθλιες συνθήκες λόγω της πάθησής τους, έχουν κάνει απόπειρα ή σχεδιάζουν απόπειρα αυτοκτονίας, εκδηλώνουν ανάρμοστες συμπεριφορές (π.χ. να κυκλοφορούν γυμνοί στους δρόμους ή να φωνάζουν και να αρθρώνουν ακατάληπτες προτάσεις), ή εκδηλώνουν επιθετικότητα προς τρίτους, χρήζουν ακούσιας νοσηλείας. Αντιθέτως, χρόνιοι σταθεροποιημένοι ασθενείς ή ασθενείς οι οποίοι λόγω κάποιας διαταραχής προσωπικότητας εκδηλώνουν σημάδια επιθετικότητας προς τρίτους ΔΕΝ χρήζουν ακούσιας νοσηλείας. Τούτο συμβαίνει διότι ο νομοθέτης έχει ορθώς συμπεριλάβει στις προϋποθέσεις της ακούσιας νοσηλείας το κριτήριο να μην είναι ικανός ο ασθενής να κρίνει για το συμφέρον της υγείας του, γεγονός το οποίο απουσιάζει στη δεύτερη περίπτωση.

Διαδικασία Ακούσιας Νοσηλείας σε ψυχιατρική κλινική

Η διαδικασία, που απαιτείται για να νοσηλευθεί κάποιος ασθενής ακουσίως σε ψυχιατρική κλινική είναι σχετικά απλή και τυποποιημένη πλέον. Ο/Η σύζυγος, ή συγγενής σε ευθεία γραμμή, ή συγγενής εκ πλαγίου μπορεί να αιτηθεί την ακούσια νοσηλεία του ασθενούς. Σε επείγουσες περιπτώσεις δε, μπορεί αυτεπαγγέλτως να ζητήσει την ακούσια νοσηλεία ο αρμόδιος Εισαγγελέας.  Η αίτηση ακούσιας νοσηλείας γίνεται στο οικείο αστυνομικό τμήμα και πρέπει να είναι πλήρως αιτιολογημένη (να αναγράφεται η συμπτωματολογία του ασθενούς, να αναφέρονται πρότερες νοσηλείες σε περίπτωση που υπάρχουν, καθώς και να επισυνάπτονται ιατρικές γνωματεύσεις, όταν αυτό είναι εφικτό). Εν συνεχεία η αστυνομία –αφού πρώτα ενημερώσει τον αρμόδιο εισαγγελέα - αναλαμβάνει το έργο της μεταφοράς του ασθενούς σε δημόσια δομή προς αξιολόγηση της ψυχικής του υγείας. Πρέπει να γίνει μία ιδιαίτερη μνεία εδώ, ότι η πολιτεία αναγνώρισε ότι η μεταφορά του ψυχικά πάσχοντα από την αστυνομία δεν είναι ορθή πρακτική και πλέον σύμφωνα με το Ν.4931/2022 «η διαδικασία ανατίθεται στο εξειδικευμένο ψυχιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό των Κοινοτικών Μονάδων Ψυχικής Υγείας και διενεργείται με ειδικά διαμορφωμένα οχήματα, υπό την διαρκή συντονιστική εποπτεία του Αυτοτελούς Τμήματος Επιχειρήσεων Υγείας του Ε.Κ.Α.Β». Όταν ο ασθενής μεταφερθεί στο εφημερεύον δημόσιο ψυχιατρικό τμήμα δύο ψυχίατροι πρέπει να γνωματεύσουν εντός 48 ωρών και να ενημερώσουν την αρμόδια Εισαγγελία. Σε περίπτωση θετικής γνωμάτευσης εκτελείται η ακούσια νοσηλεία. Εάν ο συγγενής επιθυμεί την νοσηλεία του ασθενούς σε ιδιωτική ψυχιατρική κλινική τότε μπορεί να αιτηθεί την τροποποίηση της και να ζητήσει ουσιαστικά την μεταφορά του ασθενούς στην ιδιωτική δομή της αρεσκείας του. Σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση Αριθμ. Γ3α,β/Γ.Π.οικ.68873 (Φ.Ε.Κ. 5228/2021) η ιδιωτική δομή πρέπει να πληροί τις κάτωθι προϋποθέσεις:

1. Να έχει Βεβαίωση Καλής Λειτουργίας από την οικεία Νομαρχία.
2. Να είναι συμβεβλημένη με τον Ε.Ο.Π.Υ.Υ. και
3. Να μην έχει συνταχθεί αρνητική έκθεση από την ειδική επιτροπή προστασίας δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές διαταραχές

Με την προσκόμιση των ανωτέρω εγγράφων στην Εισαγγελία, που έδωσε την εντολή της ακούσιας νοσηλείας, πολλές φορές ακόμα και αυθημερόν γίνεται η τροποποίηση της.

Αίτηση συγγενών για Ακούσια Νοσηλεία

Εδώ πρέπει να επισημανθούν κάποια σημαντικά πράγματα. Συνήθως οι συγγενείς, που αιτούνται την ακούσια νοσηλεία νιώθουν ενοχές και αντιμετωπίζουν μεγάλη ψυχική οδύνη για την απόφασή τους. Σε αυτό έχει συντελέσει και το γεγονός της μεταφοράς του ασθενούς στο εφημερεύον νοσοκομείο από την αστυνομία, διαδικασία η οποία πραγματικά υποβαθμίζει την αξιοπρέπεια του ασθενούς και επιτείνει το στίγμα. Δυστυχώς μέχρι την στελέχωση με εξειδικευμένο προσωπικό και την προμήθεια ειδικών ασθενοφόρων, όπως ορίζει ο Νόμος 4931/2022, θα ακολουθείται η ίδια διαδικασία, αλλά οφείλουμε να ενθυμούμαστε ότι αυτός ο άνθρωπος χρήζει θεραπείας και άμεσης αντιμετώπισης της οξείας συμπτωματολογίας. Επίσης, έχει αποδειχθεί στην πράξη ότι η πλειοψηφία των ψυχικά πασχόντων, που έχουν αντιμετωπίσει την διαδικασία της ακούσιας νοσηλείας, όταν βρεθούν σε ένα οργανωμένο περιβάλλον και λάβουν την ενδεικνυόμενη θεραπεία, αναγνωρίζει τελικά ότι οι συγγενείς τους προέβησαν σε αυτή την ενέργεια, όχι για «τιμωρητικούς» λόγους, αλλά επειδή θέλουν να τους βοηθήσουν σε αυτή την «περιπέτεια» της υγείας τους. 

Δικαιώματα ακουσίως νοσηλευόμενων ψυχικά πασχόντων

Οφείλουμε να επισημάνουμε ότι ο νομοθέτης έχει λάβει ιδιαίτερη πρόνοια για την προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων και δη των ακουσίως νοσηλευόμενων.
Πιο συγκεκριμένα, ο ασθενής ενημερώνεται για τα δικαιώματά του από τον θεράποντα ιατρό και συντάσσεται πρακτικό το οποίο το υπογράφει πέραν του ιδίου και ο συνοδός του. Επιπλέον, ο Επιστημονικός Διευθυντής ή ο θεράπων ψυχίατρος με το πέρας του τριμήνου υποβάλλουν ιατρική γνωμάτευση για την πορεία της υγείας του ασθενούς και είναι υποχρεωμένοι όταν λήξει η ακούσια νοσηλεία του να ενημερώσουν πάραυτα την Εισαγγελία. Έχει θεσπιστεί με αυτό τον τρόπο ένα πλέγμα προστασίας των δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων με στόχο την αποφυγή κατακριτέων πρακτικών του παρελθόντος.